Bruxisme of tandenknarsen

Bruxisme is best te omschrijven als het met grote kracht over elkaar heen schuiven van de tanden, of ook wel het met kracht op elkaar klemmen van tanden en kiezen. Het geeft een schurend of knarsend geluid. Het merendeel geschiedt 's nachts, en dan meestal in de vorm van knarsen, overdag komt het minder voor, maar dan in de vorm van klemmen.

Tandenknarsen komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor. Problemen ontstaan als het aan blijft houden en aldus klachten gaat geven. Er is dan sprake van een overmatig gebruik van de kauwspieren en kaakgewrichten, ook wel hyperactiviteit genoemd. 
 

Nadelige gevolgen

Bruxisme kan een aantal nadelige gevolgen hebben voor het gebit. 
 

  • Er kan abnormale slijtage optreden een de tanden, zelfs zodanig dat de tanden vooraan zelfs niet of nauwelijks meer zichtbaar zijn bij het lachen. 
  • De kauwspieren kunnen door het "trainings effect" dat ontstaat door het herhaald aanspannen van deze spieren, dikker worden ter plaatse van de kaakhoek. Dit kan voor sommige mensen een esthetisch probleem vormen. 
  • Ook kan er uitgebreidere schade ontstaan aan de kiezen en tanden: stukken tandglazuur en/of vulling kunnen afbreken, door de herhaalde overbelasting.
  • Ook kan er spierpijn optreden in de kauwspieren en kunnen er kaakgewrichtsproblemen ontstaan, ook clusterhoofdpijnen worden soms beschreven.

Hoe komt u erachter dat u knarst?

Knarsen wordt ontdekt doordat u er zelf achter komt, doordat uw tanden of kauwspieren pijnlijk/gevoelig worden. Het kan ook dat uw partner er u op wijst dat u 's nachts wel heel erg veel lawaai maakt door het knarsen. Ook kan de tandarts het signaleren, doordat hij/zij een abnormale slijtage aan uw gebit waarneemt tijdens de routine controle-onderzoeken. De wetenschap stelt echter dat de diagnose 'bruxisme' door middel van een speciaal "slaaponderzoek" pas echt objectief is vast te stellen. 
 

Hoe ontstaat tandenknarsen?

Terwijl vroeger een grote rol werd toegedicht aan de vorm van tanden en kiezen en de manier waarop deze op elkaar bijten, wordt nu een veel grotere rol toegedicht aan de invloed van het Centrale zenuwstelsel. 

  • Zo worden slaapstoornissen in verband gebracht met nachtelijk knarsen. 
  • Erfelijke factoren spelen ook een rol (40-60%!), verder beïnvloeden zaken als stress, roken en alcoholgebruik het voorkomen ervan. Bij rokers wordt knarsen 2x vaker geconstateerd. 
  • Bepaald medicijn gebruik zoals Prozac wordt momenteel in verband gebracht met knarsen. XTC pillen evenzo. 
  • Bepaalde ziekten in het centrale zenuwstelsel worden ook in verband gebracht met knarsen.

De oorzaak van knarsen is multifactorieel: Er is geen duidelijke oorzaak aanwijsbaar; doch er zijn diverse factoren, zoals genoemd, die het optreden en verloop van de "aandoening" bepalen.
 

Wat kunt u er tegen doen?

Wat betreft de behandeling van bruxisme moeten we twee zaken onderscheiden:

  • Het voorkomen van schade door - en voorkomen van bruxisme zelf. (preventie) 
  • De behandeling van de nadelige gevolgen van bruxisme, zoals extreme slijtage, pijn in de spieren.

Preventie van schade door - en het behandelen van bruxisme zelf:
Het belangrijkste feit in de preventie is het leren onderkennen van het probleem zelf. U dient zich allereerst bewust worden gemaakt van het feit dat u knarst, leren herkennen wanneer u dit doet en leren begrijpen dat dit knarsen/klemmen ongewenst is.
Er dient hierbij een onderscheid gemaakt te worden tussen slaap- en waakbruxisme.
Er zijn drie soorten hulpverleners die u kunnen helpen: 

  • de tandarts
  • de kinesist
  • de psycholoog

De tandarts kan u helpen met een uitleg over het probleem. Alleen al dat hij u wijst op het feit dat bv klemmen overdag onverstandig is, kan al een zet in de goede richting geven. Ook voedingsadviezen zijn in dit verband belangrijk. Zo kunnen veel zure dranken nog eens een extra verlies van tandmateriaal geven.
Ook kan de tandarts voor u een splint of spalk maken. Dit is een uitneembare plaat van doorzichtige kunsthars van 2-3 mm dik, die meestal over uw boventanden worden aangebracht, en welke gedurende de nacht wordt gedragen. De vraag is momenteel of het knarsen hierdoor nu echt verminderd, maar het speelt wel een heel belangrijke rol in het voorkomen van schade aan het gebit zelf. 
Het toedienen van medicijnen is nog experimenteel, doch mogelijk dat we in de toekomst hier meer van kunnen verwachten.

De kinesist kan u helpen als er sprake is van nadelige gevolgen bij bruxisme, zoals pijn in de kauwspieren en bewegingsbeperking. (U kunt de mond niet goed opendoen)
Ontspanningsoefeningen, massage en het u bewustmaken van het knarsen/klemmen, met als uiteindelijk doel een gedragsverandering. 

De psychologische benadering kan u helpen bij het doorbreken van het ongewenste gedragspatroon, in dit geval "het knarsen".
Om leren gaan met stress, ontspanningsoefeningen, en tips voor het verkrijgen van een betere nachtrust, kunnen in dit verband een belangrijke bijdrage geven.

De behandeling van de nadelige gevolgen van bruxisme:
Allereerst dient bruxisme in een zo vroeg mogelijk stadium te worden behandeld, om schade aan het gebit zoveel mogelijk te voorkomen. De behandeling zal dan ook altijd aanvangen met de bovengenoemde behandelmogelijkheden. 
Vervolgens kan de tandarts met een scala aan mogelijkheden veel doen om uw gebit weer op een stabiele wijze te herstellen. Het gebruik van witte vulmaterialen staat hierbij voorop, omdat dit relatief eenvoudig en zonder al teveel schade is aan te brengen. Zo kunnen voortanden bv. weer hun normale uiterlijk krijgen. Is de situatie gedurende wat langere tijd stabiel gebleven, dan komt duurzaam herstel door middel van kronen ter sprake. Orthodontie (een beugel) kan eveneens in specifieke gevallen soelaas bieden, dit evt. in combinatie met het "witte" vulmateriaal.

Raadpleeg altijd uw tandarts, die u kan adviseren, helpen en eventueel doorverwijzen naar therapeuten die gespecialiseerd zijn in deze problematiek! 
 

Instructies voor het dragen van een splint

Bij u werd een zogenaamde stabilisatiesplint ofwel spalk geplaatst in verband met functiestoornissen van uw kauwstelsel, of om uw gebit te beschermen tegen de gevolgen van overbelasting zoals tandenknarsen.

U moet de splint dragen gedurende: -de nacht-overdag-het knarsen of als u verwacht dit te gaan doen. Tijdens de maaltijd en bij sporten of telefoneren kunt u de spalk uitlaten.

De eerste dagen na het plaatsen van de splint kunt u meer last krijgen van de kaakgewrichtsklachten. Ook kunnen zich nieuwe klachten voordoen. In de meeste gevallen zullen de tanden pijnlijk worden. Dit is dan vooral merkbaar bij het indoen van de spalk; soms ook bij het eten zonder de spalk. U kunt het gevoel krijgen dat uw tanden losser gaan staan. Al deze klachten behoren tot het gewenningsproces, waar u doorheen moet bij deze vorm van behandeling. Na meestal 3 tot 5 dagen zullen ze geleidelijk aan afnemen.

Uw tanden worden tijdens het dragen van de splint gedeeltelijk afgedekt, waardoor ze sneller "vies" zullen worden. Om schade aan uw gebit te voorkomen, moet u dan ook extra aandacht geven aan het tandenpoetsen. Poets de splint zelf ook! U kunt dit het beste doen door deze zowel aan de binnen- als buitenkant te schrobben met een harde borstel en zachte zeep. Spoel hem af onder lauwwarm of koud water. Gebruik hiervoor nooit warm water, omdat de splint dan krom kan trekken.

Als u de spalk niet draagt, bewaar hem dan DROOG in het bewaardoosje. Laat hem nooit slingeren, veelal is de splint transparant...

Ter controle van de voortgang van de behandeling is het belangrijk dat u zo precies mogelijk aangeeft wat u ervaart als reactie op de ingestelde therapie. Rapporteer ook eerlijk de momenten dat u de splint draagt. Maak van uw klachtenpatroon en van de draagtijd dagelijks een korte aantekening en neem dit mee bij uw volgende bezoek. Het doorvoeren van gerichte correcties aan de spalk wordt hiermee makkelijker en zinvoller, waardoor er sneller een beter resultaat kan worden bereikt. 

In het algemeen mag binnen 8 tot 12 weken een gunstige reactie op de ingestelde behandeling worden verwacht. Als dit niet het geval is, zal moeten worden bekeken of deze behandeling wel de juiste en nog wel zinvol is.